Teksty Piramid i Teksty Sarkofagów

Mitologia egipska, którą znamy, jest wytworem czasów starożytnych, ale o wiele późniejszych, niż te, w których oryginalnie postały pierwsze z tych mitów. Ich wcześniejsza „wersja” opowiadała historie mroczne i krwawe, z których większość nie nadawałaby się w czasach współczesnych do przekazywania np. młodym osobom. Należy jednak wiedzieć przynajmniej, że takie mity faktycznie istniały, a bogowie, o których uczymy się w szkołach należeli do społeczności uwielbiającej mordy, gwałty i załatwianie swoich spraw w niekoniecznie pokojowy sposób. Skąd to wiemy? Pierwsze Teksty zostały odkryte w 1880 roku. Później odkryto następne i zaczęto je spisywać, aż w końcu wyłonił się z nich spójny obraz legend i historii faraonów.

Teksty Piramid

Pismo piramid

 

Jest to spis fragmentów starych mitów i legend Egiptu, wydarzeń historycznych, genealogii faraonów, dawnych rytuałów i zaklęć, które spisywano na ścianach niektórych piramid zaraz po ich powstaniu. Ich sens nie jest do końca zrozumiały, ponieważ teksty te są bardzo trudne w tłumaczeniu, ale mimo to dostarczają nam wielu ważnych informacji historycznych. Również inskrypcje zaklęć budzą wielką ciekawość. Tłumaczenie jest ciężkie, ponieważ część występujących tam słów i sformułowań nie jest znana nam – współczesnym ludziom ani nie była nawet znana osobom spisującym Teksty Piramid. Jak to możliwe? Same teksty musiały istnieć na długo, zanim zostały wyryte w skale. Uważa się, że były pierwszym zbiorem o tematyce religijnej. Osoby odpowiedzialne za przeniesienie słów na ściany grobowców znały brzmienie danej legendy, czy nazwisk, ale prawdopodobnie musiały korzystać wyłącznie z własnego alfabetu podczas zapisywania ich. Nie znano też etymologii samych słów, co tym bardziej uniemożliwiało rozszyfrowywanie ciągów znaków.

Przekazy ustne, które w ten sposób spisano, mają też inną ważną wadę – pierwsza wersja zazwyczaj mocno różni się od końcowej: jakaś nazwa zostanie przekręcona, jakaś informacja pominięta, a inna dodana.

Wiemy prawie na pewno, że Teksty Piramid powstały co najmniej pomiędzy 2350, a 2175 r. p.n.e. Często mówi się też o roku 3000 p.n.e., lub nawet czasach dawniejszych. Istnieje nawet możliwość, że wcześniej nie były, jak się zazwyczaj uważa przekazywane ustnie, ale spisywane np. na papirusie, który nie zachował się do czasów odkrycia grobowców i dlatego znamy tylko te późniejsze inskrypcje, wyryte w twardym kamieniu. Jasna jest natomiast rola Tekstów. Miały one pomóc zmarłemu faraonowi przekroczyć granicę zaświatów.

Egipcjanie mieli pojęcie śmierci trochę inne niż nasze. Faraon nie stawał się duszą ani nie znikał, ale żył, jako bóg. Potrzebował więc jedzenia i picia. Do grobu wkładano pożywienie oraz jego wyobrażenia, które w przeciwieństwie do tego prawdziwego pokarmu nie mogły się popsuć i przechodziły razem z faraonem do innego świata, czy miejsca, w którym miał od tej pory przebywać. Najstarszy Tekst znajdujemy w grobowcu Unisa. Przedstawia on między innymi wielu bogów i drogę w zaświaty. Wychwala też faraona. Opisuje go, jako twór wspanialszy od Horusa i Seta, wszechmocny (oczywiście już po śmierci). Taki, który może poniżać i ranić wielkich bogów, a później cofać słowa, lub czyny.

Oczywiście dzięki temu sam również nie może zostać zraniony ani poniżony. Dzięki Tekstom Piramid poznajemy wielu bogów, którzy powstali jeszcze przed tymi, których przeciętna osoba kojarzy z Egiptem. Każdy z nas słyszał o Ra (Re), Bastet, czy Horusie. Są raczej popularnymi postaciami. O tych starszych, np. o Atumie (utożsamianym też częściowo z Re) prawie się nie mówi. Głównie dlatego, że wspominające go źródła nie występują w wielkiej ilości. Najważniejszą częścią spisanych Tekstów Piramid są tzw. Księgi Dwóch Dróg – bogato ilustrowane zapisy z Doliny Królów pokazują nam przemieszane doktryny słoneczne i ozyriackie – dość szczegółowo opisują świat zmarłych (królestwo Ozyrysa) i drogę Re przez podziemny Nil, zanim jego barka wypłynie na niebo i rozpocznie dzień. Z tekstu wyłania się taki obraz podziemi: Cała kraina jest podzielona na okręgi.

Można się do nich dostać przez bramy. Każdy z okręgów jest pełen jaskiń, pagórków i kanałów. Można tam spotkać demony i pomniejsze bóstwa. Każdy z elementów zaświatów oraz świata poza nimi wyraża filozofię kręgu życia, tzn. istnieje tu niemożliwa do zerwania ciągłość wydarzeń i ich skutków – życie i śmierć, którym wszystko jest podporządkowane. W grobie Nefertari (żony Ramzesa II) odnaleziono chyba najlepiej ilustrujący tę zależność tekst: „To jest Re, który spoczął w Ozyrysie. To jest Ozyrys, który spoczął w Re.

Teksty Sarkofagów

Grobowiec HoremhebaTo swego rodzaju kontynuacja Testów Piramid. Główna różnica polega na tym, że nie były zarezerwowane dla samych faraonów. Wykorzystywano je w grobach wysokich dostojników, ale również zdarza się, że spotykane są w pochówkach niższych warstw społecznych. Pochodzą z późniejszych czasów, więc są odpowiednio przeredagowane i zmienione, ale bazują na informacjach, które spotkamy w starszych tekstach. Oczywiście ludzie niższych kast nie byli wszechmocni jak faraonowie.

Magiczne teksty pomagały im w drodze po zaświatach, kierując zmarłych tak, żeby nie cierpieli, oraz nie zaginęli po śmierci. Jak się wydaje, nie posiadali oni specjalnie przygotowanych „wiecznych” porcji jedzenia, a ich pośmiertna forma była zbliżona do naszej – duchowej. Zmarły musiał przybrać odpowiednią postać i kształt, a następnie szukał rodziny, lub bliskich, którzy odeszli przed nim. W końcu spędzał z nimi wieczność w krainie bogów.

Teksty Sarkofagów zawierały między innymi zaklęcia „sachu”, które miały umożliwić przemianę w taką formę duchową.

Chociaż czasem może się wydawać, że tak wiekowe inskrypcje nie są dobrym źródłem informacji, możemy nie tylko czerpać z nich wiedzę historyczną – są zapisem tego, jak dawni Egipcjanie postrzegali świat. Oczywiście nie wiemy, czy którykolwiek z tych ludzi widział swoich bogów w formie innej, niż ta symboliczna (np. słońce, skarabeusz), ale możemy się domyślać, że rzeczywistość była dla nich bardzo brutalna. Egipcjanie byli tylko słabymi ludźmi, zdanymi na łaskę bogów i faraona. Żeby przeżyć, musieli posłusznie wypełniać każde ich życzenie. Chcieli zasłużyć na możliwość godnego życia po śmierci. Teksty Piramid i Teksty Sarkofagów są szczególnym zbiorem. Dobrze jest zapoznać się z nimi, chociażby po to, żeby móc spojrzeć na życie starożytnych wiernych ich oczyma, czyli w sposób zupełnie inny, niż jest nam ono pokazywane przez ocenzurowane mitologie.

Byty nadnaturalne Yōkai - japońskie demony
Lipa – święte drzewo
Kontakty starożytnych Majów z Obcymi
Aztekowie – okrutni kanibale?
Behemot - Dinozaurem?
Duchy zwierząt